Ως «διπολική» ορίζεται η διαταραχή, η οποία προκαλεί έντονες εναλλαγές στη διάθεση και στην ενέργεια ενός ατόμου, καθώς και στον γενικότερο τρόπο λειτουργίας του. Ποια είναι, όμως, τα χαρακτηριστικά της, με ποιες μορφές εμφανίζεται και τι μπορεί να την πυροδοτεί;
Τα άτομα που πάσχουν από διπολική διαταραχή βιώνουν έντονα συναισθηματικά επεισόδια, τα οποία μπορεί να διαρκέσουν, από κάποιες ημέρες, έως και ολόκληρες εβδομάδες. Αυτά τα επεισόδια εναλλαγής της διάθεσης κατηγοριοποιούνται σε μανιακά/υπομανιακά επεισόδια (εμφάνιση μιας μη φυσιολογικής διάθεσης “ευτυχίας” ή οξυθυμίας) και σε καταθλιπτικά επεισόδια.
Ωστόσο, τα άτομα με διπολική διαταραχή περνούν και αρκετές ουδέτερες περιόδους. Ειδικότερα εάν η διαταραχή αντιμετωπίζεται με την κατάλληλη αγωγή, οι ασθενείς μπορεί να ζουν μια “γεμάτη” και ιδιαίτερα παραγωγική ζωή.
Τα συμπτώματα
Στη διπολική διαταραχή, τα επεισόδια αλλαγής της διάθεσης δεν ακολουθούν ένα συγκεκριμένο μοτίβο. Επιπλέον, η σοβαρότητα των επεισοδίων διαφέρει από άτομο σε άτομο και μπορεί να τροποποιηθούν με την πάροδο του χρόνου, καθιστάμενα περισσότερο ή λιγότερο έντονα. Ας δούμε, όμως, λίγο πιο λεπτομερώς τα συμπτώματα:
• Συμπτώματα μανίας
– Υπερβολική χαρά και ενθουσιασμός
– Ξαφνική αλλαγή διάθεσης – από φοβερή χαρά, σε έντονο θυμό, ευερεθιστότητα και εχθρικότητα
– Νευρικότητα και αδυναμία να παραμείνουν ακίνητοι
– Υπερβολικά γρήγορη ομιλία και αδυναμία συγκέντρωσης
– Αυξημένη ενέργεια και ελάχιστη ανάγκη για ύπνο
– Ασυνήθιστα αυξημένη ερωτική επιθυμία
– Έλλειψη ορθής κρίσης
– Υπερκατανάλωση ουσιών και αλκοόλ
– Αυξημένη παρορμητικότητα
– Μειωμένη όρεξη
– Υπερβολική αυτοπεποίθηση
– Δυσκολία εστίασης και ευκολότερη απόσπαση της προσοχής
• Συμπτώματα κατάθλιψης
– Μελαγχολία
– Μειωμένη ενέργεια
– Αισθήματα ματαιότητας
– Μη απόλαυση πραγμάτων που συνήθως τους ευχαριστούν
– Δυσκολία συγκέντρωσης
– Προβλήματα μνήμης
– Αργή ομιλία
– Μειωμένη ερωτική επιθυμία
– Δυσκολία να νιώσουν ευχαρίστηση
– Ανεξέλεγκτο κλάμα
– Ευερεθιστότητα
– Ανάγκη για περισσότερο ύπνο
– Αϋπνίες
– Διαταραχές της όρεξης που οδηγούν στην απώλεια ή αύξηση βάρους
– Αυτοκτονικές τάσεις
Αιτίες και παράγοντες κινδύνου
Δεν υπάρχει κάποια συγκεκριμένη αιτία που να προκαλεί τη διπολική διαταραχή. Οι ερευνητές μελετούν διάφορους παράγοντες, οι οποίοι μπορεί να την πυροδοτούν. Για παράδειγμα, κάποιες φορές ενδέχεται να είναι θέμα γενετικής. Με λίγα λόγια, κάποιος μπορεί να την εμφανίσει επειδή υπάρχει σχετικό οικογενειακό ιστορικό. Επιπλέον, παρόλο που και ο τρόπος με τον οποίο αναπτύσσεται ο εγκέφαλος ίσως παίζει κάποιον ρόλο, οι επιστήμονες δεν είναι προς το παρόν βέβαιοι με ποιον τρόπο συμβαίνει αυτό και γιατί.
Ως προς τους παράγοντες κινδύνου, είναι ενδεικτικό ότι η διπολική διαταραχή κάνει συνήθως την εμφάνισή της προς το τέλος της εφηβείας και στα πρώτα χρόνια της ενηλικίωσης, ενώ σπάνια εμφανίζεται νωρίτερα, κατά την παιδική ηλικία.
Άνδρες και γυναίκες παρουσιάζουν τις ίδιες πιθανότητες να την εκδηλώσουν. Ωστόσο, είναι πιθανό στις γυναίκες να εξελίσσεται με πιο γοργό ρυθμό, καθώς μπορεί να εμφανίσουν τέσσερα ή και περισσότερα διακριτά επεισόδια μέσα σε ένα χρόνο. Ακόμα, οι γυναίκες με διπολική διαταραχή έχουν την τάση να βιώνουν κατάθλιψη για μεγαλύτερο διάστημα, σε σχέση με τους άνδρες ασθενείς.
Είδη διπολικής διαταραχής
• Διπολική διαταραχή τύπου 1: Ο συγκεκριμένος τύπος διαγιγνώσκεται όταν το άτομο βιώσει ένα μανιακό επεισόδιο. Κατά τη διάρκεια τού εν λόγω επεισοδίου, το άτομο μπορεί να βιώσει μία ακραία αύξηση της ενέργειάς του και να νιώθει υπερβολική ευεξία ή έντονη ευερεθιστότητα. Ορισμένα άτομα μπορεί επίσης να βιώσουν καταθλιπτικά ή υπομανιακά επεισόδια. Επιπλέον, η πλειονότητα των ατόμων με διπολική διαταραχή τύπου 1 είναι πιθανό να περάσουν και αρκετές περιόδους με ουδέτερη διάθεση.
• Διπολική διαταραχή τύπου 2: Η διάγνωση του συγκεκριμένου τύπου απαιτεί την εκδήλωση τουλάχιστον ενός έντονου καταθλιπτικού επεισοδίου και τουλάχιστον ενός υπομανιακού επεισοδίου. Μεταξύ των δύο επεισοδίων, τα άτομα συνήθως επιστρέφουν στον συνήθη τρόπο λειτουργίας τους.
Τα άτομα με διπολική διαταραχή τύπου 2 συχνά αναζητούν θεραπεία, ως αποτέλεσμα του πρώτου καταθλιπτικού επεισοδίου που βιώνουν, καθώς τα υπομανιακά επεισόδια συχνά τους είναι πιο “ευχάριστα”, οδηγώντας μέχρι και σε αύξηση απόδοσης στη δουλειά ή το σχολείο. Πολλές φορές, τα άτομα με τον συγκεκριμένο τύπο της διαταραχής υποφέρουν και από άλλες ψυχικές διαταραχές, όπως αγχώδη διαταραχή ή υπερκατανάλωση ουσιών, με την τελευταία να ευνοεί σε μεγάλο βαθμό την εμφάνιση συμπτωμάτων κατάθλιψης ή υπομανίας.
Οι θεραπευτικές οδοί που χρησιμοποιούνται για τη διπολική διαταραχή τύπου 2 είναι η φαρμακευτική αγωγή και η ψυχοθεραπεία.
• Κυκλοθυμική διαταραχή: Πρόκειται για μία ηπιότερη μορφή διαταραχής, η οποία περιλαμβάνει πολλές μεταπτώσεις της διάθεσης, σε συνδυασμό με μανιο-καταθλιπτικά συμπτώματα που προκύπτουν ανά τακτά χρονικά διαστήματα.
Βασικό χαρακτηριστικό αυτής της μορφής είναι ότι, για τουλάχιστον δύο χρόνια, παρουσιάζονται πολλά υπομανιακά και καταθλιπτικά συμπτώματα, τα οποία στο σύνολό τους διαρκούν ένα χρόνο τουλάχιστον, με διαλείμματα μεταξύ τους που δεν ξεπερνούν τους δύο μήνες έκαστο.
Η θεραπεία της κυκλοθυμικής διαταραχής μπορεί να περιλαμβάνει φαρμακευτική αγωγή και ομιλητική θεραπεία.
• Διπολική διαταραχή μη προσδιοριζόμενη αλλιώς (BP-NOS): Σε αυτή την περίπτωση, εκδηλώνονται μεν τα τυπικά συμπτώματα της διπολικής διαταραχής, χωρίς όμως να μπορεί να προκύψει διάγνωση για διπολική διαταραχή τύπου 1 ή 2. Παρόλα αυτά, η συμπεριφορά του ατόμου δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να χαρακτηριστεί φυσιολογική.
Πώς ξεχωρίζουμε τη διπολική διαταραχή από την κατάθλιψη;
Η διπολική διαταραχή και η κατάθλιψη παρουσιάζουν μεν παρόμοια χαρακτηριστικά, ωστόσο αποτελούν διαφορετικά μεταξύ τους προβλήματα ψυχικής υγείας. Κάποιες βασικές διαφορές που βοηθούν στον διαχωρισμό τους είναι και οι εξής:
• Άτομα με διπολική διαταραχή τύπου 1 θα εκδηλώσουν τουλάχιστον ένα μανιακό επεισόδιο, αλλά μπορεί να μην εκδηλώσουν ποτέ μια εκτεταμένη καταθλιπτική διαταραχή.
• Άτομα με διπολική διαταραχή τύπου 2 θα παρουσιάσουν τουλάχιστον ένα υπομανιακό επεισόδιο, το οποίο εκδηλώθηκε είτε πριν, είτε μετά από ένα σοβαρό καταθλιπτικό επεισόδιο.
• Τα άτομα που πάσχουν από σοβαρή κατάθλιψη δεν βιώνουν καθόλου ακραία συναισθήματα, τα οποία θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως μανία ή υπομανία.
• Σε κάποιες περιπτώσεις, ένα άτομο που βιώνει ένα σοβαρό μανιακό επεισόδιο ενδέχεται να χρήζει νοσηλείας σε νοσοκομείο, καθώς φτάνει σε σημείο να αποτελεί κίνδυνο για τους γύρω του. Μία τέτοια συμπεριφορά μπορεί όντως να οδηγήσει τους ειδικούς στη διάγνωση διπολικής διαταραχής.
• Διπολική διαταραχή και κατάθλιψη απαιτούν διαφορετική φαρμακευτική αγωγή. Ενώ ένας γιατρός μπορεί να συνταγογραφήσει αντικαταθλιπτικά σκευάσματα σε κάποιον με κατάθλιψη, τα ίδια φάρμακα είναι πιθανό να πυροδοτήσουν ένα μανιακό επεισόδιο σε ένα άτομο με διπολική διαταραχή.
Οι σταθεροποιητές διάθεσης και τα αντιψυχωσικά φάρμακα αποτελούν τη συνήθη φαρμακευτική αγωγή που συνιστάται σε περίπτωση διπολικής διαταραχής.
Η διπολική διαταραχή δεν διαγιγνώσκεται πάντα εύκολα, καθώς οι ασθενείς τείνουν να επισκέπτονται έναν ειδικό για πρώτη φορά όταν εκδηλώνουν ένα καταθλιπτικό επεισόδιο, παρά κατά τη διάρκεια ενός μανιακού ή υπομανιακού επεισοδίου. Αυτός είναι και ένας σημαντικός λόγος που οδηγεί αρχικά σε λανθασμένες διαγνώσεις, καθιστώντας τη διπολική διαταραχή γενικώς υποδιαγεγνωσμένη.
Πηγές
https://www.psychiatry.org/patients-families/bipolar-disorders/what-are-bipolar-disorders
https://www.medicalnewstoday.com/articles/314582#causes-and-symptoms
https://www.webmd.com/bipolar-disorder/mental-health-bipolar-disorder
