Κάθε ασθενής βιώνει τον πόνο με διαφορετικό τρόπο. Ακόμα και ασθενείς με τον ίδιο τύπο καρκίνου μπορεί να παρουσιάζουν σημαντικές διαφορές στο πώς τον αντιλαμβάνονται, καθώς επηρεάζονται από συναισθηματικούς, περιβαλλοντικούς, συμπεριφοριστικούς και βιολογικούς παράγοντες που δρουν άμεσα ή έμμεσα στο νευρικό σύστημα (τον εγκέφαλο, τον νωτιαίο μυελό και τα νεύρα).
Παράλληλα, τον τρόπο με τον οποίο ένας ασθενής θα βιώσει τον πόνο, μπορεί να τον επηρεάσουν: ο τύπος του καρκίνου, το στάδιο στο οποίο βρίσκεται ο ασθενής, η θεραπεία που λαμβάνει, ενδεχόμενα υποκείμενα νοσήματα, αλλά και η στάση και αντίληψη του ασθενή για τον ίδιο τον πόνο.
Αν ο καρκινικός πόνος μείνει αθεράπευτος, μπορεί να οδηγήσει σε έντονο στρες και κατάθλιψη, επηρεάζοντας σημαντικά την ποιότητα ζωής του ανθρώπου που νοσεί. Όταν, όμως, ο ασθενής μάθει πώς να τον διαχειρίζεται, καταφέρνει να βελτιώσει την καθημερινότητά του αισθητά.
Πόσο συχνός είναι ο καρκινικός πόνος;
Ο όρος «καρκινικός πόνος» είναι αρκετά ευρύς, περιλαμβάνοντας πολλά και διάφορα είδη πόνου που μπορούν να βιώσουν οι καρκινοπαθείς. Επιπλέον, ας σημειωθεί ότι δεν υποφέρουν από πόνους όλοι όσοι νοσούν από καρκίνο, ενώ κι εκείνοι που υποφέρουν από πόνους μπορεί να τους βιώνουν ευκαιριακά και όχι συνεχόμενα.
Κατά τη θεραπεία, περίπου 6 στους 10 ασθενείς (55%) παραπονιούνται για πόνους, με τους ασθενείς που βρίσκονται σε προχωρημένο στάδιο να εμφανίζουν ένα ελαφρώς υψηλότερο ποσοστό (66%). Μετά τη θεραπεία, ο πόνος εμφανίζεται περίπου σε 1 στους 3 ασθενείς (39%).
Καθώς το αίσθημα του χρόνιου πόνου στους καρκινοπαθείς σχετίζεται με πολύ κακή ψυχολογία, από τα παραπάνω γίνεται αντιληπτό ότι ένα πολύ μεγάλο ποσοστό ασθενών καταλήγουν να νιώθουν συχνά απελπισία, ντροπή, τεράστιο φόβο και πανικό, ενώ παράλληλα αισθάνονται αβοήθητοι, θυμωμένοι, συχνά και ανεπαρκείς…
Ένα υποτιμημένο πρόβλημα
Κι όμως, τα ψυχολογικά προβλήματα που πυροδοτεί συνήθως ο καρκίνος, μένουν πολύ συχνά στο περιθώριο, σύμφωνα με μελέτη του Ιδρύματος Ψυχικής Υγείας της Σκωτίας (Mental Health Foundation). Όπως σημειώνει ο Lee Knifton, επικεφαλής τού εν λόγω Ιδρύματος, «Ο καρκίνος δεν αποτελεί απλά μια σωματική ασθένεια. Μπορεί να έχει και πολύ βαθιές ψυχολογικές επιπτώσεις. Η έρευνά μας δείχνει ότι οι ασθενείς μένουν στον σκοτάδι σχετικά με την ψυχολογική διάσταση του καρκίνου… Αν, όμως, λάβουν τη σωστή υποστήριξη, τη σωστή χρονική στιγμή, μπορούν να αποκτήσουν καλύτερο έλεγχο της ψυχολογίας τους καθ’ όλη τη διάρκεια της περιπέτειάς τους με τον καρκίνο».
Τα ψυχολογικά προβλήματα που μπορεί να εμφανίσει ένας καρκινοπαθής συχνά αντιμετωπίζονται ως «λογικό επακόλουθο», χωρίς να γίνεται πάντα αντιληπτή η κρίσιμη σημασία της αντιμετώπισής τους για την πορεία της θεραπείας του. Τέτοια προβλήματα περιλαμβάνουν ψυχική δυσφορία, υπερβολικό άγχος, αλλά και διαταραχές ύπνου – και είναι χαρακτηριστικό ότι εκδηλώνονται σε αισθητά μεγαλύτερο βαθμό στους ασθενείς που υποφέρουν από χρόνιους καρκινικούς πόνους, συγκριτικά με τους υπόλοιπους.
Είναι η Παρηγορική Φροντίδα συνώνυμη της διαχείρισης του καρκινικού πόνου;
Η Παρηγορική Φροντίδα έχει ως στόχο να ανακουφίσει τα συμπτώματα του καρκίνου, χωρίς όμως να επιχειρεί να θεραπεύσει την ίδια την ασθένεια. Σε αυτό το πλαίσιο, η διαχείριση του πόνου αποτελεί απλά μια πτυχή της Παρηγορικής Φροντίδας, η οποία μπορεί να επιτευχθεί με τη συμβολή γιατρών, νοσοκόμων, φυσικοθεραπευτών, κοινωνικών λειτουργών, θεραπευτών, ψυχολόγων, ακόμα και πνευματικών καθοδηγητών.
Σε ψυχολογικό επίπεδο, λοιπόν, τι μπορεί να κάνει ένας φροντιστής προκειμένου να υποστηρίξει και να ενδυναμώσει έναν καρκινοπαθή με χρόνιο πόνο;
- Κατ’ αρχάς να παραμένει ο ίδιος ψύχραιμος, όταν ο ασθενής βιώνει κρίσεις έντονου πόνου που μπορεί να τον πανικοβάλλουν.
- Να τον ενθαρρύνει να μιλήσει, αποφεύγοντας όμως να τον πιέσει.
- Να τον κάνει να νιώθει άνετα, ώστε να μοιράζεται μαζί του τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τους φόβους του.
- Να τον ακούει προσεκτικά και να προσφέρει την υποστήριξή του, χωρίς να υποτιμά την όλη κατάσταση.
- Να τον διαβεβαιώνει ότι είναι απόλυτα φυσιολογικό να νιώθει πιεσμένος και στεναχωρημένος.
- Να τον ενθαρρύνει να ξεκινήσει δραστηριότητες που θα ενισχύσουν την ενσυνειδητότητά του. Μια τέτοια δραστηριότητα είναι και η γιόγκα, η οποία προτείνεται σε τέτοιες περιπτώσεις επειδή βοηθά σημαντικά τον ασθενή και σωματικά, και ψυχολογικά.
- Να φροντίζει ώστε ο ασθενής να ασκείται τακτικά. Στην περίπτωση καρκινοπαθών που βιώνουν έντονο πόνο, ένα χαλαρό περπάτημα μπορεί επίσης να λειτουργήσει ευεργετικά.
Πηγές
– https://www.cancer.org/treatment/treatments-and-side-effects/physical-side-effects/emotional-mood-changes/anxiety.html
– https://www.who.int/ncds/management/palliative-care/Infographic-cancer-pain-lowres.pdf?ua=1
– https://www.mentalhealth.org.uk/news/cancer-patients-left-cope-mental-health-problems-alone
– MH van den Beuken-van Everdingen et al., “Update on prevalence of pain in patients with cancer: systematic review and meta-analysis”, Journal of Pain and Symptom Management, vol. 51, no. 6, 2016, pp. 1070–90.
