Κάθε ογκολογικός ασθενής είναι διαφορετικός: Ορισμένοι έχουν έντονο πόνο, ορισμένοι πιο ήπιο, ορισμένοι καθόλου. Εφόσον, όμως, ο πόνος υφίσταται, θα πρέπει να αντιμετωπιστεί. Διότι το βασικότερο που πρέπει να γνωρίζει ο ασθενής είναι αυτό: σε συνεργασία με τον γιατρό, αλλά και τον φροντιστή, ο καρκινικός πόνος μπορεί να αντιμετωπιστεί.
Το να μιλήσει ανοιχτά γι’ αυτόν στον γιατρό του, είναι το πρώτο βήμα για τη σωστή διαχείρισή του ή ακόμα και για την πρόληψή του. Καθώς, λοιπόν, ο τρόπος ελέγχου του καρκινικού πόνου διαφέρει στον κάθε ασθενή, είναι σημαντικό το «σχέδιο αντιμετώπισής» του να είναι εξατομικευμένο, ώστε να προσαρμόζεται στις ανάγκες του.
Περί πόνου
Πέρα από το ότι ταλαιπωρεί τους ασθενείς, ο πόνος συνήθως τους προκαλεί και έντονη ανησυχία, καθώς θεωρούν ότι αποτελεί ένδειξη ότι ο καρκίνος τους χειροτερεύει. Ωστόσο, το πόσο πόνο νιώθει κανείς δεν σχετίζεται απαραίτητα με τον βαθμό επιδείνωσης της νόσου. Για παράδειγμα, ένας πολύ μικρός καρκινικός όγκος, ο οποίος πιέζει ένα νεύρο ή τον νωτιαίο μυελό, μπορεί να πυροδοτεί έναν εξαιρετικά έντονο πόνο, ενώ ένας πολύ μεγάλος οπουδήποτε αλλού στο σώμα μπορεί να είναι εντελώς ανώδυνος.
Επιπλέον, το να βιώνει ένα ασθενής πόνο μετά το πέρας της θεραπείας δεν σημαίνει απαραίτητα ότι ο καρκίνος «έχει επιστρέψει», καθώς πολύ συχνά οι ασθενείς έχουν πόνους μετά από ένα χειρουργείο ή μετά τη χημειοθεραπεία. Δεν είναι καθόλου σπάνιο, για παράδειγμα, το φαινόμενο του συνεχιζόμενου πόνου ως μακροπρόθεσμης παρενέργειας της χημειοθεραπείας.
Μια τέτοια επίπονη κατάσταση μπορεί να επηρεάσει τον ασθενή τόσο σωματικά, όσο και ψυχικά. Ωστόσο, πρόκειται για μια τόσο “προσωπική” κατάσταση, ώστε ο κάθε ένας μπορεί να τη βιώνει εντελώς διαφορετικά. Γι’ αυτό, προκειμένου ένας ασθενής να βοηθήσει τον γιατρό και τον φροντιστή του να αντιμετωπίσουν σωστά τον πόνο του, καλό είναι να παρατηρήσει και να σημειώσει κάποιες βασικές πληροφορίες:
– Πού εμφανίζεται ο πόνος (π.χ. είναι πάντα εστιασμένος σε ένα σημείο ή “απλώνεται” σε όλη την περιοχή;)
– Τι αίσθημα προκαλεί (π.χ. είναι οξύς και διαπεραστικός ή δημιουργεί ένα αίσθημα καύσου;)
– Τι τον ανακουφίζει (π.χ. μια ζεστή κομπρέσα, μια κρύα κομπρέσα, η αλλαγή στάσης ή το μασάζ;)
– Πόσο συχνά εμφανίζεται (είναι συνεχής ή έρχεται και φεύγει;)
– Πώς εμφανίζεται (προκύπτει ξαφνικά ή δυναμώνει σταδιακά;)
Η σημασία της διαχείρισης του καρκινικού πόνου
Ο συνεχής πόνος εξαιτίας ενός ογκολογικού προβλήματος μπορεί να εξουθενώσει τον ασθενή, ενώ παράλληλα μπορεί να τον κρατήσει μακριά από την ενασχόληση με πράγματα που τον ευχαριστούν, τα οποία μπορούν να βοηθήσουν σημαντικά την ψυχολογία του.
Κι ενώ ο χρόνιος καρκινικός πόνος δεν μπορεί να εξαλειφθεί παντελώς σε όλες τις περιπτώσεις, υπάρχουν διάφοροι τρόποι για να ελεγχθεί και να ελαχιστοποιηθεί, επιτρέποντας στον ογκολογικό ασθενή να επιστρέψει σε πολλές από τις καθημερινές του δραστηριότητες.
Κατ’ αρχάς, είναι καλό ο ασθενής να ενημερώνει την ομάδα ειδικών που τον παρακολουθεί πόσο ελεγχόμενος είναι ο πόνος μέσω των φαρμάκων που λαμβάνει, προκειμένου να προσαρμόζονται αναλόγως οι δόσεις, αλλά και τα ίδια τα φάρμακα, αν θεωρηθεί απαραίτητο.
Τι μπορεί να κάνει ο ασθενής:
- Να μιλήσει με τον γιατρό και τον φροντιστή του για τα χαρακτηριστικά του πόνου του (βλ. παραπάνω).
- Να ενημερώσει αν η χορηγούμενη θεραπεία για την αντιμετώπιση του πόνου έχει το αναμενόμενο αποτέλεσμα.
- Να βαθμολογήσει τον πόνο που νιώθει (από το 0 μέχρι το 10), ώστε να δώσει μια πιο ξεκάθαρη εικόνα στον γιατρό και τον φροντιστή του.
- Να παίρνει τα φάρμακά του όπως ακριβώς όρισε ο γιατρός (στον χρόνιο πόνο, τα αναλγητικά λαμβάνονται συνήθως βάσει ολοήμερου προγράμματος, και όχι μόνο επί έντονου πόνου). Αν ο πόνος εξακολουθεί να είναι έντονος, να μιλήσει με τον γιατρό του.
- Όταν ο πόνος ανακουφιστεί, να αυξήσει το επίπεδο των δραστηριοτήτων του.
- Να αποφύγει την απότομη διακοπή των αναλγητικών, αν νιώσει καλύτερα ή δεν βλέπει κάποια διαφορά. Πριν επιχειρήσει οτιδήποτε, θα πρέπει να μιλήσει με την ομάδα των ειδικών που τον παρακολουθεί.
Τι μπορεί να κάνει ο φροντιστής:
- Να παρακολουθεί προσεκτικά τον ασθενή, ώστε να εντοπίσει έγκαιρα τα σημάδια πόνου. Θα πρέπει να τον υποψιάσουν τυχόν γκριμάτσες ταλαιπωρίας από τον ασθενή, βογκητά ή διστακτικότητα στην κίνηση.
- Να μιλήσει με τον γιατρό του ασθενή, προκειμένου να ενημερωθεί για το ποια φάρμακα προορίζονται για τον πόνο, αλλά και για το πώς ακριβώς λαμβάνονται.
- Να παρατηρήσει εάν ο ασθενής παρουσιάζει σύγχυση ή ζαλάδα μετά τη λήψη καινούργιας φαρμακευτικής αγωγής ή μετά την αλλαγή της δόσης. Σε μια τέτοια περίπτωση, να μιλήσει με την ομάδα που τον παρακολουθεί και να φροντίζει πάντα να τον βοηθάει όταν θέλει να σηκωθεί και να περπατήσει.
- Να προτείνει ευχάριστες δραστηριότητες, προκειμένου να αποσπάται η προσοχή του ασθενή από τον πόνο.
- Να προσφέρει στον ασθενή πολλά υγρά και φαγητό πλούσιο σε φυτικές ίνες.
- Να δοκιμάσει ζεστά μπάνια ή ζεστές κομπρέσες στα σημεία του πόνου (αποφεύγοντας, ωστόσο, τα σημεία που δέχτηκαν ακτινοβολία). Αν αυτό δεν βοηθήσει, να δοκιμάσει κρύες κομπρέσες. Ένα ελαφρύ μασάζ ή η άσκηση ελαφριάς πίεσης βοηθούν σε κάποιες περιπτώσεις.
- Αν ο ασθενής είναι αποπροσανατολισμένος και ξεχνάει, να του υπενθυμίζει πότε είναι ώρα να πάρει τα φάρμακά του, προκειμένου να τηρείται το πρόγραμμα της αγωγής και να λαμβάνεται σωστά η καθορισμένη δόση.
Η διαχείριση του καρκινικού πόνου είναι ένα πολύ σημαντικό κεφάλαιο, που επηρεάζει την καθημερινότητα των ασθενών. Όλοι μαζί, ασθενείς και οικογένεια, γιατροί και φροντιστές, μπορούν να συμβάλουν θετικά, με το δικό τους τρόπο στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών.
Πηγές
– https://www.cancer.org/treatment/treatments-and-side-effects/physical-side-effects/pain/pain.html
– https://www.cancer.gov/publications/patient-education/paincontrol.pdf
– https://www.cancerresearchuk.org/about-cancer/coping/physically/cancer-and-pain-control/about-cancer-pain
