Ενώ οι περισσότεροι από εμάς αυτή την περίοδο μπορεί να εμφανίζουμε άγχος και “βαριά” διάθεση λόγω του εγκλεισμού, σε μια σημαντική μερίδα κόσμου η κατάσταση έχει πυροδοτήσει σοβαρά ψυχολογικά προβλήματα, με τους ειδικούς να ανησυχούν ότι οι ολοένα και αυξανόμενες αυτές διαταραχές θα εξακολουθήσουν να υφίστανται και μετά το τέλος της πανδημίας.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, ο φόβος, η ανησυχία, η έντονη ανασφάλεια και το αυξημένο στρες αποτελούν φυσιολογικές αντιδράσεις απέναντι σε διαφόρων ειδών “απειλές”, καθώς και στις περιπτώσεις που ερχόμαστε αντιμέτωποι με το “άγνωστο”. Στην προκειμένη περίπτωση, βρεθήκαμε απρόσμενα αντιμέτωποι με μία πρωτοεμφανιζόμενη νόσο, την οποία οι ειδικοί ακόμα δεν έχουν καταφέρει να κατανοήσουν πλήρως, αλλά και με έναν κατ’ οίκον περιορισμό, ο οποίος φαίνεται να είναι ατελείωτος, χωρίς προς το παρόν να γνωρίζουμε πότε ακριβώς θα επέλθει η πολυπόθητη λήξη του.
Όλα τα παραπάνω, σε συνδυασμό με τις αλλαγές στις συνθήκες εργασίας (πολλοί πλέον εργάζονται από το σπίτι ή, ακόμα χειρότερα, παραμένουν προσωρινά άνεργοι), καθώς και την έλλειψη επαφής με την οικογένεια και τους φίλους μας, καθιστούν επιτακτική την ανάγκη για αυξημένη φροντίδα της ψυχικής μας υγείας.
Σύμφωνα, δε, με το CDC (Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ), το αυξημένο στρες μπορεί να προκαλέσει:
- Αισθήματα φόβου, θυμού, ανησυχίας, “μουδιάσματος”, κατάθλιψης, ή και αγανάκτησης.
- Μεταβολές στην όρεξη, στην ενέργεια, στις επιθυμίες και στα ενδιαφέροντα.
- Δυσκολία συγκέντρωσης και λήψης αποφάσεων.
- Δυσκολία στον ύπνο και εφιάλτες.
- Φυσικές αντιδράσεις, όπως πονοκεφάλους, σωματικούς πόνους, στομαχικές διαταραχές και εξανθήματα.
- Επιδείνωση χρόνιων προβλημάτων υγείας.
- Επιδείνωση ήδη υφιστάμενων ψυχολογικών προβλημάτων.
- Αυξημένη κατανάλωση αλκοόλ και ουσιών, αλλά και αύξηση του καπνίσματος.
Τι δείχνει η προϊστορία
Ένας βασικός λόγος, για τον οποίο οι ειδικοί ψυχικής υγείας εμφανίζονται ανήσυχοι σχετικά με τη μακροπρόθεσμη επίδραση της πανδημίας COVID-19 στον ψυχισμό των ανθρώπων είναι η εμπειρία από παλαιότερες αντίστοιχες καταστάσεις.
Συγκεκριμένα, η επιδημία του SARS το 2003 συνδέθηκε με 30% αύξηση των αυτοκτονιών σε άτομα άνω των 65 ετών. Στρατηγικές, δε, οι οποίες είναι απαραίτητες για τον έλεγχο και τη διαχείριση της διασποράς του ιού, όπως είναι το lockdown, έχει φανεί ότι έχουν αρνητική ψυχολογική επίδραση στους ανθρώπους, προκαλώντας μετατραυματικό στρες, κατάθλιψη και χρόνιες διαταραχές ύπνου. Παρόμοιες μακροπρόθεσμες συνέπειες στον ψυχισμό των ανθρώπων αποδείχθηκε ότι είχε και η οικονομική κρίση.
«Ιστορικά, οι δυσμενείς επιδράσεις καταστροφικών γεγονότων στην ψυχική υγεία αποδεικνύεται ότι και επηρεάζουν μεγαλύτερο αριθμό ανθρώπων, και έχουν μεγαλύτερη διάρκεια, σε σχέση με τις δυσμενείς επιδράσεις στη σωματική υγεία», σημειώνει ο Joshua C. Morganstein από το Κέντρο Μελέτης Μετατραυματικού Στρες, στο Μέριλαντ των ΗΠΑ. «Αν η Ιστορία μπορεί να μας οδηγήσει σε κάποιες προβλέψεις για το μέλλον, τότε θα πρέπει να περιμένουμε μια σημαντική “ουρά” ψυχολογικών διαταραχών, οι οποίες θα συνεχίσουν να ταλαιπωρούν τους ανθρώπους για πολύ καιρό μετά την οριστική αντιμετώπιση της πανδημίας».
Ο Steven Taylor, καθηγητής Ψυχιατρικής στο πανεπιστήμιο του British Columbia και συγγραφέας του βιβλίου “Psychology of Pandemics” («Ψυχολογία των Πανδημιών»), εξηγεί ότι, καθώς η Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή (OCD) προκαλείται από ένα συνδυασμό γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων, είναι πολύ πιθανό η διαταραχή αυτή να πυροδοτηθεί σε πολλούς ανθρώπους ή να επιδεινωθεί, αν ήδη υφίσταται, μέσα από το έντονα αυξημένο στρες για την πανδημία COVID-19.
Από την πλευρά της, η Yuko Nippoda, ψυχοθεραπεύτρια και εκπρόσωπος Τύπου του Βρετανικού Συμβουλίου Ψυχοθεραπείας, σχολιάζει ότι η χρόνια μοναχικότητα εξαιτίας της πανδημίας καλλιέργησε σε πολλούς μια γενικότερη κοινωνική αποστασιοποίηση, ακόμα και μια ματαιότητα, κάνοντάς τους να νιώθουν ότι τίποτα πια δεν έχει νόημα. Μεγάλη μερίδα ανθρώπων, επίσης, “αποσύρθηκε” οικειοθελώς από τον «έξω κόσμο», καθώς αυτό τους έδινε ένα αίσθημα μεγαλύτερης ασφάλειας.
Τι μπορούμε να κάνουμε
Το CDC παραθέτει μερικούς υγιεινούς τρόπους, με τους οποίους μπορεί κανείς να διαχειριστεί το αυξημένο στρες που μπορεί να του προκαλεί η πανδημία και ο κατ’ οίκον περιορισμός:
• Κάντε ένα διάλειμμα από την παρακολούθηση των ειδήσεων, συμπεριλαμβανομένων και των σχετικών αναρτήσεων στα social media. Είναι καλό να είμαστε ενημερωμένοι, αλλά και το να ασχολούμαστε με την πανδημία 24 ώρες το 24ωρο, τελικά μας κρατάει σε μια συνεχή αναστάτωση.
• Φροντίστε το σώμα σας.
– Πάρτε βαθιές αναπνοές, κάντε διατάσεις ή και διαλογισμό.
– Προσπαθήστε να τρώτε υγιεινά και ισορροπημένα γεύματα, αλλά και να ασκείστε συχνά.
– Φροντίστε να κοιμάστε αρκετά και να αποφεύγετε το κάπνισμα, το αλκοόλ και οποιεσδήποτε άλλες ουσίες
– Συνεχίστε κανονικά τη ρουτίνα των εξετάσεων και της φαρμακευτικής σας αγωγής, σε περίπτωση που αντιμετωπίζετε κάποιο χρόνιο νόσημα.
– Προγραμματίστε τον εμβολιασμό σας όταν έρθει η σειρά της δικής σας ηλικιακής ομάδας.
• Αφιερώστε χρόνο για να εκτονωθείτε. Επιλέξτε δραστηριότητες που πραγματικά απολαμβάνετε.
• Επιδιώξτε να “συνδεθείτε” με άλλους ανθρώπους. Συζητήστε με άτομα που εμπιστεύεστε για τις ανησυχίες και τους φόβους σας.
• Διατηρήστε την επικοινωνία με τον κοινωνικό σας περίγυρο, ακόμα κι αν είστε περιορισμένοι στο σπίτι: συνδεθείτε online, δικτυωθείτε στα social media, μιλήστε με βιντεοκλήσεις με τους ανθρώπους που αγαπάτε.
Πηγές
https://www.who.int/teams/mental-health-and-substance-use/covid-19
https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/daily-life-coping/managing-stress-anxiety.html
https://www.bbc.com/worklife/article/20201021-coronavirus-the-possible-long-term-mental-health-impacts