Η ανεπάρκεια σιδήρου συμβαίνει όταν το σώμα δεν έχει αρκετό σίδηρο για να δημιουργήσει επαρκή αιμοσφαιρίνη στα ερυθρά αιμοσφαίρια. Αυτό οδηγεί σε μειωμένη μεταφορά οξυγόνου στους ιστούς και προκαλεί κόπωση, αδυναμία και δύσπνοια. Η κατάσταση αυτή ονομάζεται σιδηροπενική αναιμία και επηρεάζει εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως.
Αίτια της ανεπάρκειας σιδήρου
Η έλλειψη σιδήρου μπορεί να προκύψει από ποικίλες αιτίες. Τα κύρια αίτια περιλαμβάνουν:
- Ανεπαρκής πρόσληψη σιδήρου από τη διατροφή
- Αυξημένες ανάγκες σε σίδηρο – Καταστάσεις όπως η εγκυμοσύνη (και ο θηλασμός) αυξάνουν τις απαιτήσεις του οργανισμού σε σίδηρο.
- Απώλεια αίματος – Για παράδειγμα, η βαριά εμμηνορροϊκή αιμορραγία στις γυναίκες μπορεί να προκαλέσει ανεπάρκεια σιδήρου. Επίσης, αιμορραγίες στο πεπτικό σύστημα (π.χ. από έλκος στομάχου, πολύποδες εντέρου)
- Δυσκολία στην απορρόφηση του σιδήρου: Ορισμένες παθήσεις του εντέρου (όπως η κοιλιοκάκη, οι φλεγμονώδεις νόσοι του εντέρου ή χειρουργική αφαίρεση μέρους του εντέρου) εμποδίζουν την απορρόφηση του σιδήρου από τις τροφές.
- Επίσης, φάρμακα που μειώνουν τα οξέα του στομάχου μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά την απορρόφηση του σιδήρου.
Σημειώνεται ότι η ανεπάρκεια σιδήρου είναι ιδιαίτερα συχνή σε γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας λόγω απώλειας αίματος με την έμμηνο ρύση. Άλλες ομάδες υψηλού κινδύνου είναι οι έγκυοι, τα βρέφη/παιδιά σε φάση ανάπτυξης και άτομα με χρόνια νοσήματα που σχετίζονται με αιμορραγία ή φλεγμονή.
Συμπτώματα της έλλειψης σιδήρου
Η ήπια σιδηροπενική αναιμία μπορεί αρχικά να μην προκαλεί εμφανή συμπτώματα. Καθώς όμως η έλλειψη σιδήρου επιδεινώνεται, το άτομο μπορεί να εμφανίσει ποικιλία συμπτωμάτων. Τα πιο συνήθη συμπτώματα είναι:
- Έντονη κόπωση και αδυναμία: Αίσθημα εξάντλησης ή έλλειψη ενέργειας, ακόμα και μετά από επαρκή ξεκούραση.
- Ωχρότητα δέρματος
- Δύσπνοια ή λαχάνιασμα: Δυσκολία στην αναπνοή, ιδιαίτερα κατά την άσκηση.
- Ζάλη ή ίλιγγος: Αίσθημα αστάθειας, ειδικά όταν στέκεται κανείς όρθιος γρήγορα.
- Πονοκέφαλοι και δυσκολία συγκέντρωσης.
- Ταχυπαλμία
- Κρύα άκρα: Αίσθημα κρύου στα χέρια και στα πόδια, ακόμη και σε φυσιολογική θερμοκρασία περιβάλλοντος.
Σε σοβαρότερες περιπτώσεις μπορεί να παρουσιαστούν εύθραυστα νύχια, τριχόπτωση ή ακόμα και ασυνήθιστες λιγούρες για μη φαγώσιμες ουσίες όπως πάγος ή χώμα. Επειδή πολλά από τα παραπάνω συμπτώματα δεν είναι ειδικά και θα μπορούσαν να οφείλονται και σε άλλες παθήσεις, είναι σημαντικό να γίνει ιατρική αξιολόγηση για σωστή διάγνωση.
Διάγνωση
Η διάγνωση της ανεπάρκειας σιδήρου γίνεται συνήθως με εξέταση αίματος. Σε περιπτώσεις ήπιας αναιμίας, μπορεί να μην υπάρχουν συμπτώματα και η πάθηση να ανιχνευθεί τυχαία σε προληπτικό αιματολογικό έλεγχο. Εάν επιβεβαιωθεί η σιδηροπενική αναιμία, ο γιατρός ενδέχεται να ζητήσει επιπλέον εξετάσεις για να βρει την υποκείμενη αιτία. Ανάλογα με την περίπτωση, μπορεί να γίνουν εξετάσεις όπως ενδοσκόπηση του πεπτικού, γυναικολογικός έλεγχος ή εξέταση κοπράνων, ώστε να διαπιστωθεί από πού χάνεται αίμα. Ο εντοπισμός και η αντιμετώπιση της αιτίας της έλλειψης σιδήρου είναι κρίσιμη για την πλήρη αποκατάσταση.
Αντιμετώπιση
Η θεραπεία της ανεπάρκειας σιδήρου στοχεύει στην αποκατάσταση των επιπέδων σιδήρου και της αιμοσφαιρίνης στο αίμα. Συνήθως απαιτείται συνδυασμός αλλαγών στη διατροφή και χορήγησης σιδήρου, αρχικά από το στόμα με συμπληρώματα, ενώ σε σοβαρότερες περιπτώσεις μπορεί να χρειαστεί σίδηρος ενδοφλεβίως. Ακολουθούν οι κύριες μέθοδοι αντιμετώπισης:
Διατροφή
Η βελτίωση της διατροφής είναι ένα βασικό πρώτο βήμα. Προτείνεται η κατανάλωση περισσότερων τροφών πλούσιων σε σίδηρο, ώστε να αναπληρωθούν οι αποθήκες του οργανισμού. Τροφές όπως το άπαχο κόκκινο κρέας, τα πουλερικά, τα θαλασσινά, καθώς και φυτικές πηγές όπως τα όσπρια, οι ξηροί καρποί και τα εμπλουτισμένα δημητριακά, αποτελούν εξαιρετικές πηγές σιδήρου. Επίσης τα σκούρα πράσινα φυλλώδη λαχανικά, τα αποξηραμένα φρούτα και οι εμπλουτισμένες τροφές μπορούν να αυξήσουν την πρόσληψη σιδήρου. Η παρουσία βιταμίνης C στο ίδιο γεύμα βοηθά στην καλύτερη απορρόφηση του φυτικού σιδήρου από το έντερο.
Συμπληρώματα σιδήρου
Η λήψη σιδήρου από το στόμα σε μορφή χαπιών ή υγρών συμπληρωμάτων είναι ο πιο συνηθισμένος τρόπος αντιμετώπισης της σιδηροπενικής αναιμίας. Ο γιατρός θα συστήσει την κατάλληλη δόση, ανάλογα με τη βαρύτητα της ανεπάρκειας. Τα συμπληρώματα σιδήρου βοηθούν στην ταχεία αναπλήρωση του στοιχείου. Οι περισσότεροι αρχίζουν να αισθάνονται βελτίωση των συμπτωμάτων μέσα σε λίγες εβδομάδες από την έναρξη της θεραπείας. Καθώς ο σίδηρος απορροφάται καλύτερα όταν λαμβάνεται μαζί με βιταμίνη C, συστήνεται πολλές φορές η ταυτόχρονη λήψη ενός ποτηριού χυμού πορτοκαλιού ή συμπληρώματος βιταμίνης C μαζί με το δισκίο σιδήρου.
Ενδοφλέβια έγχυση σιδήρου
Σε περιπτώσεις σοβαρής σιδηροπενικής αναιμίας ή όταν ο ασθενής δεν μπορεί να λάβει σίδηρο από το στόμα εφαρμόζεται θεραπεία με ενδοφλέβια χορήγηση σιδήρου. Ο σίδηρος δηλαδή χορηγείται απευθείας στην κυκλοφορία του αίματος σε νοσοκομειακό περιβάλλον. Αυτή η μέθοδος παρέχει μεγαλύτερες δόσεις σιδήρου απευθείας στον οργανισμό και επιτρέπει ταχεία αναπλήρωση, παρακάμπτοντας το γαστρεντερικό σύστημα. Η ενδοφλέβια έγχυση ενδείκνυται όταν το έντερο δεν απορροφά αποτελεσματικά το σίδηρο από του στόματος ή όταν χρειάζεται άμεση αποκατάσταση των επιπέδων σιδήρου. Η διαδικασία πραγματοποιείται υπό ιατρική παρακολούθηση και μπορεί να διαρκέσει από μισή έως μερικές ώρες, ανάλογα με το σκεύασμα σιδήρου και τη δόση. Συνήθως είναι καλά ανεκτή, αν και σπάνια μπορεί να προκαλέσει αντιδράσεις, γι’ αυτό και ο ασθενής παρακολουθείται κατά τη διάρκεια της έγχυσης. Μετά την ολοκλήρωση της θεραπείας ο γιατρός θα επανεκτιμήσει την κατάσταση με εξετάσεις αίματος για να βεβαιωθεί ότι η αναιμία διορθώθηκε.
Με την κατάλληλη αντιμετώπιση, τα επίπεδα ενέργειας και η γενική υγεία του ατόμου βελτιώνονται αισθητά, καθώς αποκαθίσταται η φυσιολογική παροχή οξυγόνου στους ιστούς.
Πηγές:
https://www.webmd.com/a-to-z-guides/what-is-iron-deficiency-anemia
https://www.health.harvard.edu/a_to_z/anemia-overview-a-to-z
